Sieć Operacyjna, omówiona już w rozdz. 1, nie jest żadną oddzielną instancją regulacyjną. Jest to tylko inny aspekt integrowania doświadczenia. Dziecko, organizując w trakcie swego życia kolejne informacje i doświadczenia, porządkuje je także według reguł logicznych, obiektywnych, pozaemocjonalnych. Tu doświadczenia porządkowane są według podobieństwa fizycznego, współwystępowania, następstwa, podrzędności—nadrzędności, wynikania. Ten informacyjny system reprezentacji chętnie określamy […]

Wartościowanie autoteliczne jest pewnym nabytkiem rozwojowym. Ważne jest tu rozwinięcie się takich procesów, jak zdolność podejmowania cudzej roli, cudzej perspektywy; jeszcze wcześniej, oczywiście, wyróżnienie innych ludzi jako istot odrębnych, mających własne, inne od moich stany psychiczne. Istotna jest też rozbudowa reprezentacji poznawczej obiektu. Warto także pamiętać o tym, że system norm uwewnętrznionych pzizez dziecko w procesie wychowania […]

W przypadku mechanizmu egzocentrycznego nie wystarczy jednak tylko pomagać; człowiek uzyskuje satysfakcję dopiero wtedy, gdy pomoże trafnie. Samo działanie na rzecz innego człowieka nie wystarcza — jesteśmy również zainteresowani jego stanem, jego potrzebami, myślami, uczuciami. Jednakże mechanizm egzocentryczny ma również pewne — można to tak określić — ograniczenia. Otóż prawdopodobnie nie sprzyja tak silnie, jak endocentryczny, […]

Mechanizm, dzięki któremu ludzie mogą być reprezentowani w Sieci Wartości jako mający wartość autoteliczną, czyli niezależną od stanu własnych interesów i stanu innych obiektów, jest o wiele mniej znany. Trudno wskazać na sposoby, dzięki którym inni ludzie mogą uzyskać dla człowieka wartość autoteliczną, choć mamy w tym zakresie pewne przypuszczenia. Drugi człowiek ma wartość niezależną od […]

Opisane w rozdz. 1 mechanizmy nabywania wartości mają również zastosowanie teraz, gdy próbujemy znaleźć odpowiedź na pytanie, w jaki sposób inny człowiek może nabierać wartości dla dziecka. Szczególny nacisk chcielibyśmy położyć na rozróżnienie między dwoma rodzajami wartości, jaką może mieć reprezentacja innych ludzi: instrumentalną i autoteliczną. O wartości instrumentalnej wspominaliśmy już uprzednio, przy omawianiu ipsocentrycz- nego […]

Sieć Wartości nie stanowi bytu odrębnego od omawianych już struktur. Należałoby raczej powiedzieć, że jest to pewien system, w ramach którego jest „umieszczona” Struktura Ja, a także inne struktury. Oprócz własnej osoby w Sieci Wartości reprezentowane są również inne elementy doświadczenia człowieka, takie jak inni ludzie, instytucje, życie społeczne i niezliczone elementy składające się na […]

Marek Zwoliński przeprowadził badania, które rzucają pewne światło na prawidłowości rozwoju mechanizmu podobieństwa. Badał on dzieci w wieku 4—9 lat. Zachowanie prospołeczne mierzone było w sytuacjach fikcyjnych; dzieci bawiły się lalkami, z których jedna spełniała rolę Taty, druga Mamy, trzecia — „mnie samego”, czwarta — „dziecka podobnego do mnie”, piąta — „innego dziecka”. W zabawie […]

Jednakże sprawa tylko z pozoru jest prosta, w rzeczywistości bowiem ma ona dwa ważne aspekty. Spostrzeganie innych jako podobnych do siebie może wynikać nie tylko z porównywania swoich cech i cech innych ludzi, ale także ze słabego odiróżnicowania reprezentacji własnej osoby od reszty przestrzeni psychologicznej. Jest to stan charakterystyczny dla wczesnych okresów rozwoju poznawczego. W […]