Kryterium to nie dostarcza jednak jednoznacznej podstawy pozwalającej rozstrzygać wszelkie wątpliwości. Kiedy pytamy np., czy obserwowane współcześnie zmiany stylu życia seksualnego są przejawem postępu czy też regresu; czy należałoby zmierzać do większej kontroli nad impulsami czy też do swobodniejszego ich wyrażania; czy wyższą formą rozwojową jest tłumienie lęku czy też zdolność do jego zakomunikowania; czy […]

Roziwój bywa też traktowany jako sekwencja zmian jakościowych. Nie każda zmiana jakościowa może być uznana za przejaw rozwoju, tak jak nie każda mutacja jest formą rozwojowo doskonalszą; rozwój jest zmianą ukierunkowaną. Na ogół uważa się, że ukierunkowanie polega na stopniowym osiąganiu zróżnicowania i integracji, więc wyższa rozwojowo jest taka organizacja, która składa się z większej […]

Otóż wynika stąd, iż rozwój powtarza cyklicznie to, co było już w przeszłości przez innych osiągane; innymi słowy — to, co ma zostać osiągnięte, jest z góry znane. Tak więc rozwój sprowadza się do odtwarzania wzorców bądź takich, które wszczepiła w nas natura w trakcie filogenezy, bądź takich, które zostały wytworzone historycznie. Nie ma tu […]

W strzeba rozwinąć w sobie wiele rozmaitych własności. We wszystkich opisanych tu przypadkach zakłada się, że istnieje określony stan końcowy — wyznaczony biologicznie bądź społecznie, albo też wynikający z naturalnej struktury zadań — do którego zmierza proces zmiany, który już osiągnięty umożliwia wypełnianie określonych funkcji. Proces zmian może kończyć się po osiągnięciu określonego standardu bądź też toczy […]

Źródłem mogą być zadania, jakie człowiek ma do spełnienia, i wtedy o rozwoju można mówić jako o opanowywaniu własności niezbędnych do wykonania zadań. Na przykład zadania, które ma wykonywać pilot samolotu odrzutowego, są uporządkowane pod względem stopnia trudności, toteż osiąganie przez niego niezbędnych zdolności do wykonywania kolejnych zadań można traktować jako zmiany rozwojowe. Prawie każda […]

Drugi rodzaj kryteriów polega na tym, iż przyjmuje się pewne standardy, których osiągnięcie traktuje się jako przejaw rozwoju, natomiast nieosiągnięcie — jako zahamowanie rozwojowe. Takie standardy zakładają istnienie pewnej „skali”, na której lokuje się poszczególne funkcje czy dokonania. Tak nip. dla rozwoju praksji zakłada się pewną kolejność osiągnięć: jedzenie łyżką (2—3 rok życia), posługiwanie się […]

Można przecież z podobnego punktu widzenia rozpatrywać takie zjawiska, jak odporność emocjonalna (zdolność znoszenia stanu niezaspokojenia potrzeb, zdolność panowania nad uczuciami), jak gotowość do spełniania społecznych wymagań, smak estetyczny itp. Odpomoiść emocjonalna jest lepiej rozwinięta, jeżeli człowiek potrafi dłużej znieść stres i pełniej zapanować nad emocjami. Gotowość do spełniania wymagań, która u małego dziecka nie […]

Najprostszym sposobem pojmowania rozwoju jest rozpatrywanie go jako przyrostu pewnych własności, których dawniej nie było lub było mało. Najwyraźniej kryterium to da się zastosować do sfery wiadomości i umiejętności. Kierując się nim można powiedzieć, że zmiany rozwojowe są przyrostem wiedzy, zatem człowiek tym bardziej jest rozwinięty, im więcej wie i potrafi. Tak myślący rodzice starają […]