Ewentualnie internat i zakład pracy, a w stosunku do młodzieży podsądnej: sąd, kurator sądowy, ośrodek pracy kuratorskiej, zakład resocjalizujący i w niektórych wypadkach ognisko wychowawcze, poradnia i ośrodek wychowawczo-terapeutyczny oto są systemy społeczne i instytucje, które mogą i powinny reprezentować interesy społeczeństwa. Powołując się na badania prezentowane przez J. F. Jr. Shorta, R. Rivera i R. A. Tannysona (1965) powiemy, iż postawy młodzieży wobec wymienionych wyżej kategorii osób i układów decydują w znacznym stopniu o rodzaju ustosunkowań wobec zleceń zadaniowych i normodawczych, także tych, które wyrażają oczekiwania społeczne reprezentujące zbiorowości ludzi realizujących socjalistyczny ideał społeczny. Wykolejenie społeczne (przestępcze czy obyczajowe) to nie tylko swoisty układ ustosunkowań negatywnych; jest to układ obejmujący także ustosunkowania pozytywne, których przedmiotem są osoby i grupy reprezentujące wzory postępowania dysfunkcjonalnego w stosunku do konstelacji systemów społecznych, warunkujących istnienie i rozwój społeczeństwa i kultury. Tak np. negatywne ustosunkowanie się wobec wymagań szkoły jest często konsekwencją pozytywnego ustosunkowania się wobec oczekiwań społecznych, których źródłem jest, powiedzmy, krąg chuligański. Na przykład, negatywna reakcja na normę uczciwości jest bardzo często nie tylko rezultatem pozytywnego ustosunkowania się chłopca wobec nacisków ze strony grupy kradnącej, do której ów chłopiec należy, ale i rezultatem pozytywnego ustosunkowania się do własnej osoby percypowanej jako osoba, która będzie posiadała określone dobra materialne.