Musi dbać o rozwój inteligencji wychowanka i o wzbogacanie jego wiedzy i doświadczeń życiowych. Musi on przy tym liczyć się z jego indywidualnym poziomem intelektualnym. Inaczej powinno przebiegać wychowanie moralne w stosunku do wychowanka zaniedbanego intelektualnie, a inaczej w stosunku do wychowanka o rozbudzonym życiu intelektualnym, inaczej w stosunku do wychowanka o wysokim stopniu inteligencji, a inaczej w stosunku do wychowanka, którego stopień inteligencji jest niewysoki. Trzeba się także liczyć ze specyfiką okresu rozwojowego, która decyduje o charakterze zadań wychowania moralnego. S. Kędryna wskazuje na następujące przyczyny niepowodzeń poczynań kształtujących, doniosłe socjalizacyjne, nastawienia poznawcze: podawanie pojęć niezrozumiałych, niejasnych i niedostępnych dla umysłu dzieci i młodzieży, błędne informowanie młodzieży o przyszłości i teraźniejszości, lekceważenie i przemilczanie ogólnie znanych faktów, stosowanie haseł, sloganów, uproszczeń zamiast rzetelnej informacji, przekazywanie młodzieży treści ideologicznych bez troski o to, by młodzież te treści osobiście pozytywnie przeżywała, organizowanie akcji wychowawczych w sytuacjach sztucznych, nie  związanych z osiąganiem autentycznych wartości społecznych.