Różnią się więc między sobą poziomem spostrzegawczości, cechującym człowieka reagującego na katektyczne obiekty i zdarzenia. Ale tego rodzaju nastawienia różnią się także ze względu na typ spostrzegania. Nieco inaczej spostrzega rzeczywistość lekarz a inaczej malarz, inaczej muzyk czy poeta, a inaczej psycholog czy socjolog. Inaczej spostrzega rzeczywistość młodzież zaniedbana opiekuńczo i odtrącana przez najbliższych opiekunów, a inaczej młodzież posiadająca właściwą opiekę i kochana. W tym ostatnim przykładzie wskazujemy nie tylko na wpływ doświadczeń poznawczych decydujących o poziomie i typie spostrzegawczości, ale na wpływ doświadczeń emocjonalnych jako doświadczeń ważnych, bo eksponujących takie lub inne pobudzające cechy elementów rzeczywistości. Wpływ doświadczeń doniosłych emocjonalnie na spostrzeganie rzeczywistości oraz na związane z tym motywy i ustosunkowania dostrzegano od dawna. Już Tertulian pisał: „Jeżeli Tybr wylał, jeżeli Nil nie nawodnił pól, jeżeli niebo nie spuściło deszczu, w czasie trzęsienia ziemi, w czasie głodu, w czasie zarazy podnosił się krzyk: chrześcijanie dla lwów”. Podobne zjawisko zaobserwowano we współczesnych badaniach eksperymentalnych. Zauważono mianowicie, że nastawienia młodzieży wobec przedstawicieli określonych narodowości stają się tym bardziej skierowane na spostrzeganie cech niekorzystnych i na niezauważanie cech dodatnich, im intensywniejszą emocjonalnie porażkę doświadczyła badana młodzież. Wśród młodzieży wykolejonej społecznie znaczną część stanowi młodzież, która doświadczyła wielu życiowych niepowodzeń, a jej sukcesy wiązały się często raczej z łamaniem norm współżycia społecznego, niż z ich respektowaniem. Równocześnie przykłady, z którymi spotykała się młodzież wykolejona społecznie i wiadomości, które zdobywała, między innymi, od wykolejonych rówieśników wszystko to wskutek swoistego uczenia się stawało się źródłem repertuaru pojęć, determinującego antagonistyczno-destruktywne ustosunkowanie się wobec rzeczywistości.